متفورمین با نام تجاری گلوکوفاژ به عنوان کاهنده قند خون در درمان دیابت به کار می رود که در دسته داروهای بیگوانیدها است و به عنوان کاهنده قند خون در درمان دیابت غیر وابسته به انسولین به کار می رود. متفورمین باعث می شود میزان گلوکز ساخته شده توسط کبد کاهش یابد در نتیجه جذب گلوکز بدن از طریق روده کم میشود و اثر انسولین را بالا می برد. در واقع متفورین از طریق کاهش گلوکونئوژنز و افزایش مصرف محیطی گلوکز اثر می کند.

از آنجا که تنها درحضور انسولین آندوژن مؤثر می باشد تنها در افرادی مؤثر است که بخشی از سلول های پانکراس آن ها سالم باشد. تصور می شود که متفورین تعداد و یا قدرت اتصال انسولین به گیرنده های غشاء سلول، به ویژه گیرنده های محیطی را افزایش می دهد. مصرف قرص متفورمین 500 میلی گرم جهت درمان دیابت بر اساس   HbA1c و FBS از یک تا دو عدد در روز  و گاهی بیشتر همراه با غذا توصیه می شود. اوج اثر دارو بین 4 تا 8 ساعت بعد از مصرف می باشد. غذا سرعت و میزان جذب متفورمین را کاهش می دهد.

مصرف منظم دارو در کنار ورزش، رژیم غذایی مناسب و کنترل وزن می تواند بسیار موثر باشد. متفورمین معمولاً همراه غذا استفاده می شود و بعضی از اشکال آن (نوع آهسته رهش یا XR) معمولا یک بار در طی روز تجویز می شود. نوع آهسته رهش نباید پیش از قورت دادن جویده یا گاز زده شود، زیرا شکسته شدن قرص ممکن است منجر به رها شدن مقدار زیادی از دارو در یک زمان کوتاه شود و احتمال ایجاد هیپوگلیسمی را بالا ببرد. در طی بیماری شدید و مصدومیت و جراحی به دلیل خطر هیپوگلیسمی و اسیدوز براساس نظر پزشک متفورمین قطع می شود و انسولین تجویز می شود. در صورتیکه یک وعده دارویی فراموش شود می توان با غذای سبک مصرف شود، در غیر این صورت چنانچه وعده دارو نزدیک به وعده بعدی دارویی شد نباید به شکل دوبل دوز دارو را مصرف کرد. همراه با ورزش سنگین (به دلیل خطر اسیدوز لاکتیک) مصرف متفورمین را باید قطع کرد.

1-   عوارض خطرناک و مهم تر

عوارض خطرناک متفورمین شامل ایجاد اسیدوز لاکتیک، آلرژی، کهیر، سختی تنفس، ورم کردن لب و صورت و زبان و حلق (که بسیار خطرناک است)، تب و لرز و علایم شبیه آنفلوانزا و افزایش سریع وزن می باشد که در چنین مواردی باید سریعاً متفورمین را قطع کرد.

2- عوارض کم خطر و شایع تر

عوارض کم خطر متفورمین شامل سردرد، درد عضلانی، ضعف، تهوع خفیف، استفراغ و اسهال و نفخ و درد اپیگاستر و بی اشتهایی می باشد. بی اشتهایی منجر به لاغری بیمار می شود، در واقع متفورمین نمی گذارد قند از کبد وارد جریان خون شود.

هنگامی که قبل از صرف غذا، این دارو مصرف شود به مقدار قابل توجهی از افزایش قند خون جلوگیری می کند و با تاثیر بر انسولین و تاثیر بر مغز و از بین بردن حس گرسنگی نیز بر روی اشتها اثر می گذارد. همچنین این دارو با تاثیر بر روی قند و چربی، بر طرف کننده آکنه به دنبال بیماری پلی کیستیک است.

در بیماران با نارسایی مزمن قلبی و افراد مسن به علت خطر اسیدوز، مصرف متفورمین با احتیاط و با نظر پزشک معالج تجویز می شود. در بیماران با نارسایی کلیوی و کبدی نیز منع مصرف دارد.

در بیماران دیابتی مصرف کننده متفورمین به شکل دوره ای باید اوره و کراتینین چک شود. علائم قند خون بالا (هایپرگلیسمی) شامل تشنگی، افزایش دفعات ادرار، سرگیجه، سوزش، تنفس سریع و بوی میوهای دهان است.

اگر هر کدام از این علائم را مشاهده کردید با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است پزشکتان دوز مصرف داروهای دیابت را تغییر دهد. واکنش حساسیتی شدید مانند بثورات پوستی، خارش یا التهاب (به ویژه در ناحیه صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی به این دارو به ندرت اتفاق می افتد. به هرحال در صورت مشاهده هر یک از این علائم به پزشک مراجعه کنید.