سرطان های دستگاه گوارش و غربالگری آن ها

سرطان های دستگاه گوارش از شایع ترین سرطان های انسان است  و در رتبه بندی شیوع و مرگ و میر سرطان ها سالانه مقدار زیادی از بیماران را به خود اختصاص می دهند و نسبت آن ها در سال های اخیر افزایش یافته است.

موضوعی که در مورد سرطان ها دستگاه گوارش نگران کننده است تشخیص دیررس آن ها می باشد. زیرا دستگاه گوارش در اغلب نقاط فضای کافی برای رشد تومور ها دارد و تومور ها غالباً هرچه بزرگتر می شوند احتمال دست اندازی آن ها با بقیه نقاط بدن و گسترش آن ها افزایش می یابد و بسیاری از سرطان های گوارش هنگام تشخیص از حالت اولیه خارج شده اند و به اصطلاح متاستاتیک شده اند که این عبارت به این معنا است که سلول های سرطانی از نقطه اولیه مهاجرت کرده اند و در نقاط دیگر مانند حفره پریتوئن، استخوان ها، ریه یا مغز یا هر نقطه دیگر جایگذاری شده اند. 

به دلیل شناخت دیر هنگام و شیوع بالای سرطان های دستگاه گوارش کشور ها و منابع و متون علمی اقدام به انجام غربالگری برای این سرطان ها کرده اند. باید بدانید که تمامی سرطان های بدن در برنامه های غربالگری جای نمی گیرید زیرا غربالگری ها هزینه هایی برای بیماران و کشور دارد و از طرفی برخی تست ها و مداخلات پزشکی می تواند باعث ایجاد درد و ناراحتی باشد و باید اهمیت آن بیماری و شیوع آن تا حدی باشد که برای آن برنامه غربالگری انجام شود.

سرطان مری

شیوع سرطان مری در ایران رو به افزایش است. علائم سرطان مری بسته به نوع آن متفاوت است. سرطان های انتهای مری بیشتر به علت بیماری ریفلاکس طول کشیده و چاقی ایجاد می شود در صورتی که سرطان های میانی و فوقانی با مصرف سیگار و الکل بیشتر مشاهده می شوند و علائم آن بیشتر به صورت گیر کردن غذا و مایعات می باشد که پیشرونده است و در طول زمان بیشتر می شود.

برای سرطان مری برنامه غربالگری در نظر گرفته نشده است زیرا شیوع آن به نسبت سرطان معده و روده نیست و معمولاً به علت علائمی که ایجاد می کند زودتر تشخیص داده می شود.

سرطان معده

سرطان معده شیوع بالاتری دارد. این سرطان دیرتر از سرطان مری تشخیص داده می شود.  اما شیوع آن در حدی نیست که برای آن برنامه غربالگری در نظر گرفته شده باشد. مگر فرد در بستگان نزدیک خودش سرطان معده داشته باشد و یا زخم معده یا دوازدهه ای داشته باشد که به درمان های روتین پاسخ ندهد و مقاوم باشد. سرطان روده بزرگ (کولون)

سرطان روده بزرگ بیشترین شیوع را در میان سرطان های دستگاه گوارش دارند ولی کشنده ترین نیست. از طرفی این سرطان از همه سرطان های دستگاه گوارش نیز قابل درمان تر می باشد. روده بزرگ به علت فضای بسیار زیادی که دارد می تواند سرطان ها را تا سال ها بروز ندهد وزمانی که یک تومور علائم ایجاد کند پیشرفت کرده و به مناطق دیگر دست اندازی کرده باشد. از طرقی روده بزرگ در دسترس می باشد و به راحتی با انجام کولونوسکوپی که مشابه اندوسکوپی می باشد قابل ارزیابی است. تمامی موارد گفته شده باعث گردیده است که تمامی کشور های جهان برای سرطان کولون برنامه غرباگری ایجاد کنند تا سرطان ها را زود شناسایی نمایند و به راحتی آن ها را از روده بزرگ حذف نمایند.

ریسک فاکتور های سرطان روده بزرگ

برخی از عوامل خطر وجود دارند که می توانند شانس ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهند. داشتن یکی از این عوامل خطر به طور خودکار به این معنی نیست که شما به سرطان روده بزرگ مبتلا خواهید شد، اما احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ بیشتر از زمانی است که هیچ فاکتور خطری نداشته باشید.

عوامل خطر که نمی توانید آنها را تغییر دهید

سن بالای 50 سال ، سابقه قبلی پولیپ روده بزرگ، سابقه قبلی بیماری های روده، سابقه خانوادگی سرطان کولون و رکتوم، داشتن سندرم های ژنتیکی خاص، مانند پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP).

و اما عوامل خطر که می توانید از آنها اجتناب کنید. این بدان معنی است که می توانید آنها را تغییر دهید تا خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش دهید. عوامل خطر قابل اجتناب عبارتند از:

اضافه وزن یا چاقی، سیگاری بودن، مصرف الکل ، دیابت نوع 2، داشتن سبک زندگی بی تحرک، مصرف رژیم غذایی سرشار از گوشت های فرآوری شده.

در برنامه غربالگری سرطان کولون 3 روش از بقیه مفید تر می باشند.

روش اول روش پیدا کردن خون در مدفوع است زیرا یکی از علائم شایع این سرطان ها خونریزی ها خفیف و پیوسته است که می توان این خونریزی مخفی را با آزمایشی بر روی مدفوع که به آن OB می گویند، شناسایی کرد. این خونریزی می تواند خود رابه صورت وجود کم خونی در آزمایش کامل خون نشان دهد که در خانم های جوان طبیعی است اما در افراد مسن به خصوص افرادی که فاکتور های خطر را داشته باشند می تواند نشانی از وجود سرطان کولون باشد. انجام تست OB به صورت سالیانه در افراد بالای 50 سال توصیه می شود.

روش بعدی انجام سیگموئیدوسکوپی است. در این روش مناطق انتهایی کولون تا مقعد مورد ارزیابی قرار می گیرند. این روش مانند کولونوسکوپی است اما راحت تر است و از طرفی دید محدود تری هم به پزشک می دهد.

روش آخر انجام کولونوسکوپی است که در آن از مقعد تا ابتدای کولون به طور کامل مورد بررسی قرار می گیرید

در برنامه غربالگری در افراد بالای 40 سال باید هر 5 الی 10 سال کولونوسکوپی جهت یافتن زودرس سرطان کولون انجام شود.